جواد شیخ الاسلامی/

 رضا افضلی، شاعر، مترجم، مدرس دانشگاه و پژوهشگر معاصر صبح پنجشنبه ۱۹ تیرماه بر اثر سکته مغزی در بیمارستان جوادالائمه مشهد درگذشت. افضلی متولد دهم مهر ۱۳۲۷ در فریمان بود. او از شاعران پیشکسوت خراسان بود و انجمنی ادبی را نیز در مشهد اداره می‌کرد. همچنین رئیس انجمن «کافه داش آقا» ‌ی مشهد بود که خاطرات فراوانی را برای نویسندگان و متفکران مشهد رقم زده است. رضا افضلی را به نوعی فرهنگ زنده مشهد می‌دانستند و از این نظر شخصیت او برای شهر مشهد و خراسان بسیار ارزشمند و محترم بود. «در شهر غم گرفته پاییز» نخستین اثر شعری او بود که در سال ۵۷ به چاپ رسید؛ «نگاهی از ساحل به دریا»، «آهوی ارغوانی»، «شناخت نامه محمد قهرمان» و «مشهدی‌های قدیمی» از دیگر کتاب‌های افضلی به شمار می‌روند.

روز جمعه اختلاف‌هایی بر سر محل تدفین مرحوم «رضا افضلی» در مقبره الشعرای توس ایجاد شد. شاعران و دوستان مرحوم افضلی در تلاش بودند پیکر این شاعر در مقبره الشعرای شهر توس به خاک سپرده شود اما به دلیل شیوع کرونا و مخالفت شهرداری، این اتفاق نیفتاد.

دکتر محمدجعفر یاحقی، رئیس هیئت امنای شهر توس با توجه به اختلافات پیش آمده درباره دفن مرحوم افضلی در مقبره الشعرای آرامگاه فردوسی و پیگیری‌هایی که صورت گرفته، توضیحاتی به خبرنگار ما ارائه داد.

دکتر یاحقی گفت: روز پنجشنبه نامه‌ای خطاب به میراث فرهنگی تنظیم و در آن اعلام کردیم موافق هستیم پیکر مرحوم افضلی در مقبره الشعرای آرامگاه فردوسی دفن شود و از آن‌ها خواستیم برای انجام این کار مجوز بدهند. ولی از آنجا که شهرداری اعلام کرده این مکان فریز شده است، در خواست ما به نتیجه نرسید.

وی افزود: باوجود موافقت مدیرکل سازمان میراث فرهنگی با تدفین پیکر این بزرگوار در مقبره الشعرا و ارجاع نامه درخواستی ما به مدیر آرامگاه فردوسی، اما این اتفاق نیفتاد.

 یاحقی افزود: طبق گفته افشین تحفه‌گر، معاون مدیر کل ارشاد خراسان رضوی، در حال حاضر، همه متوفیان مطابق مصوبه ستاد مقابله با کرونا در بهشت رضا مشهد باید دفن شوند و متوفیان در هیچ آرامستان دیگری دفن نمی‌شوند، بنابراین پیکر رضا افضلی در قطعه هنرمندان دفن می‌شود.

شهرداری اجازه دفن مشاهیر را در «مقبره الشعرا» نمی‌دهد

رئیس هیئت امنای شهر توس در پاسخ به این پرسش که منظور شهرداری از فریز شدن مقبره الشعرا چیست، بیان کرد: یعنی از این به بعد کسی در این مکان دفن نخواهد شد. آن منطقه از حالت گلستان درآمده و به حالت پارک و بخشی از فضای پیشخوان آرامگاه فردوسی تغییر شکل داده است، به همین دلیل، دفن در این محل صورت نخواهد گرفت. بر همین اساس دور مقبره فعلی را با سازه فریز کرده‌اند و مقبره قابلیت توسعه در این منطقه را ندارد.

دکتر یاحقی درباره اینکه آیا این تصمیم در هیئت امنای شهر توس هم بررسی و تصویب شده، گفت: توافق درباره این مسئله با خود مسئولان شهرداری، میراث فرهنگی و مدیریت آرامگاه بوده است و ما در این مسئله نقش اجرایی نداریم. ما زمانی که هنوز امکان دفن در آن مقبره فراهم و آرامگاه تغییر شکل و کاربری نداده بود، تنها صادرکننده مجوز دفن در مقبره الشعرا بودیم و موافقت یا مخالفت خودمان را درباره فرد مرحوم شده اعلام می‌کردیم. همه کارهای اجرایی بر عهده میراث فرهنگی و شهرداری است. اگرچه ما امیدوار بودیم با دفن پیکر مرحوم افضلی در این مقبره موافقت شود، چون ایشان نزدیکی و مؤانست خوب و مناسبی با کسانی که آنجا دفن هستند، دارد. اما طبق گفته مسئولان شهرداری، از این به بعد هیچ کفن و دفنی در مقبره الشعرای فعلی صورت نخواهد گرفت. همچنین به دلیل مشکلاتی که در پی شیوع ویروس کرونا به‌وجود آمده، قوانین کفن و دفن تغییر کرده و تدفین‌ها فقط در آرامستان بهشت رضا(ع) انجام می‌شود.

باید فضای جدیدی به جای «مقبره الشعرا» در نظر بگیرند

وی با بیان اینکه درحال حاضر مقبره الشعرا فضای مناسبی برای توسعه و دفن شخصیت‌های بیشتر ندارد، افزود: من با این موضوع موافق هستم، البته به شرطی که فضای دیگری برای این کار و با شرایط بهتری در نظر بگیرند. شهردار در جلسه‌ای اعلام کرد جای دیگری، در همین حوالی آرامگاه فردوسی برای دفن شخصیت‌های خراسانی در نظر می‌گیریم. با این بیانات، اگر برای این مقبره جایگزینی وجود داشته باشد اشکالی ندارد و خوب است، یعنی جایی باشد که مانعی نداشته باشد، آنجا سایه‌بان بزنند و امکان برگزاری نشست‌های فرهنگی مهیا باشد. این بستگی به شرایط و موجود بودن زمین مناسب در اطراف آرامگاه دارد. درباره این موضوع شهرداری باید طرحی تفصیلی تهیه کند و قابلیت اجرای آن را بسنجد. فعلاً طرحی با نام «پارک مفاخر» مطرح است، یعنی یک محوطه فرهنگی که شرایط خوب و لازم را داشته باشد.

مقبره الشعرا کجاست؟

گفتنی است در سال ۳۹۷ شمسی و پس از درگذشت فردوسی، همان طور که نظامی عروضی ذکر کرده، به علت مخالفت مذکر متعصب توس با فردوسی به اتهام رافضی‌گری، جسد او را که از دروازه رزان بیرون می‌بردند، برگرداندند و به جای قبرستان عمومی مسلمانان در باغچه شخصی‌اش به خاک سپردند.

در شهریور ۱۳۶۹ شمسی، پیکر اخوان نیز در همین باغچه به خاک سپرده شد و پس از آن زمینی خارج از باغ آرامگاه فردوسی، به مساحت ۲هزار مترمربع با نام مقبره الشعرا در نظر گرفته‌اند و شاعران بنامی همچون گلچین معانی، عماد خراسانی، ذبیح الله صاحب کار، محمد قهرمان (غزلسرای معاصر که در سال ۱۳۹۲ درگذشت) و غلامرضا شکوهی در این باغ آرمیده‌اند.

بنای نمادین مقبره الشعرا، استوانه‌ای از جنس مرمر و در اطراف آن اشعاری به یادگار نگاشته شده‌است.